ICTU Europa Café over Europese data spaces

Publicatie


Een sterke interne Europese markt vraagt om het vrijelijk kunnen delen van data. De Europese Commissie heeft een duidelijke ambitie op dit vlak, en wil deze realiseren met onder meer het stimuleren van Europese data spaces. Daar gaat het over in het ICTU Europa Café op 30 september 2024. 

De locatie is toepasselijk: het Huis van Europa, de gezamenlijke Nederlandse locatie van de Europese Commissie en het Europees Parlement. Timo Bravo Rebolledo, voorzitter van de ICTU Vakgroep Europa, vertelt in zijn welkomstwoord over de huidige dynamiek in Europa, met een nieuwe Europese Commissie in wording, en ambitieuze plannen op het vlak van digitalisering. “De Europese data spaces gaan een belangrijke rol spelen bij het realiseren van deze plannen.” Wat dit inhoudt, wordt duidelijk in drie presentaties over de Europese data spaces vanuit het perspectief van Europa, Nederland en de gezondheidszorg.

Europa: raamwerk voor Europese data spaces

Tachtig procent van alle data van het bedrijfsleven wordt nog niet gedeeld. Daar ligt een enorm potentieel voor innovatie en groei en de Europese data spaces moeten helpen bij het aanboren daarvan. Dat vertelt Johan Bodenkamp, beleidsmedewerker DG Connect bij de Europese Commissie, de eenheid die zich bezighoudt met de uitvoering van de Europese Datastrategie. Alhoewel er geen eenduidige definitie van een data space bestaat, kan het worden omschreven als een gefedereerd data-ecosysteem dat is gebaseerd op gedeeld beleid en gedeelde regels, waarin data-houders controle behouden over wie hun data kan gebruiken en onder welke voorwaarden, zegt hij. “Er zullen verschillende data spaces in diverse domeinen en sectoren ontstaan, vanuit allerlei initiatieven van de overheid, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Doel is dat er uiteindelijk een ecosysteem van data spaces ontstaat, dat ervoor zorgt dat data in de EU ontsloten wordt.”

Het is de rol van de Europese Commissie om de ontwikkeling van Europese data spaces te bevorderen en te zorgen voor interoperabiliteit in dit ecosysteem. Daarom werkt de Commissie aan een aantal randvoorwaarden, op het gebied van horizontale datawetgeving, governance en infrastructuur. Concrete onderdelen daarvan zijn bijvoorbeeld het Data Spaces Support Centre, dat onder meer tools ontwikkelt die bedrijven en overheden helpen om data spaces op te zetten. Verder zijn er omvangrijke subsidieprogramma’s die data space initiatieven steunen, zoals Digital Europe. En is eind dit jaar een ‘minimal viable versie’ gereed van Simpl, een open source middleware platform dat interoperabiliteit tussen data spaces ondersteunt. “De afgelopen vier jaar lag de focus van de Europese Commissie op het creëren van de randvoorwaarden. De komende jaren richten we ons op de uitvoering. Dan zullen we concreet gaan zien hoe Europese data spaces werken.”

Nederland: het Federatief Datastelsel

We hebben in Nederland een goed werkend stelsel van basisregistraties. Het Federatief Datastelsel (FDS) is de doorontwikkeling daarvan, vertelt Ronald Slomp van het ministerie van BZK. Hij is beleidsmatig opdrachtgever van het Federatief Datastelsel, dat is ondergebracht bij het programma IBDS (InterBestuurlijke DataStrategie). “Dit programma is van alle bestuurslagen, van waterschap tot ministerie. Dat is belangrijk, omdat we samen afspraken moeten maken over het uitwisselen en gebruiken van data.” De scope van het programma is de overheid. Het houdt zich onder meer bezig met het vindbaar maken van data, het maken van afspraken over standaardisatie en interoperabiliteit, en buigt zich over de ethische en juridische aspecten van het delen en verwerken van data.

Je kunt FDS zien als het data ecosysteem van de Nederlandse overheid, zegt hij. “Waarin de overheid data gebruikt die nodig zijn voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.” Een eerste slag wordt gemaakt met het ontsluiten en delen van grofweg tweehonderd datasets die in de wet worden genoemd. Er wordt gewerkt aan diverse bouwstenen voor interoperabiliteit, logging, datawaarde en governance. “We werken samen met veel verschillende partijen en het is een zoektocht hoe we dat slim doen. We startten onder meer het IBDS-datanetwerk, waarin we zoveel mogelijk kennis bundelen. Ook om ervoor te zorgen dat wat wij doen, aansluit bij Europa.” Wat is de relatie tussen FDS en de Europese data spaces? “Onze tien basisregistraties zouden samen een data space kunnen vormen. Die hebben relaties met allerlei sectoren en andere registraties. Dat toont eens te meer het belang van interoperabiliteit.”

Gezondheidszorg: European Health Data Space

In de loop van 2025 zal naar verwachting de EHDS-verordening (European Health Data Space) gefaseerd worden ingevoerd, waarna deze in 2031 geheel van toepassing is. “Dat lijkt ver weg, maar is voor de zorg heel dichtbij,” zegt Roger Lim, beleidscoördinator van het team EHDS bij de directie Informatiebeleid van het ministerie van VWS. EHDS moet ervoor zorgen dat zorgdata binnen de EU wordt gedeeld, voor het verlenen van zorg en voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie. De invoering vraagt om veel verschillende maatregelen, vertelt Lim. Er moet onder meer een autoriteit komen die erop toeziet dat leveranciers van patiëntdatasystemen (EPD’s) zich houden aan standaarden voor gegevensdeling. Ook komt er een digitale testomgeving, waarin EPD-systemen daarop getest kunnen worden. “Deze maatregelen zijn nog vrij makkelijk te nemen. Vier jaar na inwerkingtreding komen de moeilijker zaken. Zoals het regelen van een opt-out voor burgers.”

Er wordt in Nederland al enkele jaren gewerkt aan het verbeteren van de beschikbaarheid van zorgdata. “We brengen nu in kaart hoe EHDS deze trajecten raakt en wat we kunnen doen om deze op elkaar te laten aansluiten.” Zo realiseerde VWS samen met ICTU een Nationaal Contactpunt voor e-Health, waar zorgverleners online patiëntsamenvattingen kunnen opvragen van EU-burgers die in Nederland zorg nodig hebben. EHDS raakt niet alleen nationale initiatieven, maar ook nationale wetgeving, die wellicht moet worden aangepast. Het realiseren van EHDS is kortom een enorme klus, op allerlei niveaus, vertelt Lim. Maar het sluit ook aan bij een doel dat VWS al lange tijd heeft: “We willen naar een integraal georganiseerde zorgsector, waarbinnen 
zorgdata vrijelijk kan stromen. EHDS biedt ons een extra duw in de rug om dit te realiseren.”

Tot besluit: kansen benutten

De Europese ambitie voor een interne datamarkt gaat impact hebben op allerlei sectoren, besluit Xander van der Linde, coördinerend adviseur bij ICTU. Maar, zegt hij ook: Europa, dat zijn we zelf. “Europa is onze hoogste bestuurslaag. Wees je bewust van wat daar speelt en welke impact dit heeft op jouw werkveld. Reserveer tijdig budget en capaciteit, zodat je goed kunt inspelen op wat er van je gevraagd wordt. Organiseer de keten in jouw sector, want wat Europa van ons vraagt gaat bijna altijd over ketensamenwerking.” Tot slot pleit hij ervoor om de Europese ambitie vooral als een kans te zien: “Je kunt hiermee doorbreken wat je eerder niet in beweging kreeg. Ik denk dat het voorbeeld uit de gezondheidszorg dat duidelijk maakt. Dat geldt voor meer domeinen. Benut die kans!”

Presentaties

U kunt de gebundelde presentaties terugkijken.

Meer informatie

Wilt u meer informatie over dit onderwerp? Neem dan contact op met europacafe@ictu.nl.

Meer weten?

Reactie toevoegen

Laat een reactie achter